Waar vind ik personeel? Deze onbeantwoorde vraag is een dagelijkse bezorgdheid in de knelpuntberoepen verpleegkundige en zorgkundige. Verpleegkundigen worden geconfronteerd met verschillende crises die met elkaar verweven zijn: deze in de opleiding, in de aanwerving, in de retentie van personeel en in de arbeidsomstandigheden. Er zijn maar weinig student-verpleegkundigen die hun opleiding afmaken, zorgvoorzieningen hebben het moeilijk bij de aanwerving en het huidige verplegend personeel loopt een groot risico op burn-out. Tegelijkertijd is er de vergrijzende bevolking die hulp nodig heeft bij fysieke en psychische problemen. Met de verschuiving naar ambulante zorg, wordt steeds meer zorg thuis verleend. Het geheel van deze niet verminderbare zorgbehoeften en de huidige werkomstandigheden van professionele zorgverleners, werpt een schaduw op de toekomst.
Het doel van deze studie is een duidelijker beeld te krijgen van de problematiek van het tekort door een kwantificering en door het in kaart brengen van de oorzaken en de gevolgen ervan. In dit verband wijst een extractie van CM-gegevens op een groei in de behoeften in de sector thuisverpleging, en toont een enquête, uitgevoerd door het IGVM bij 1.200 verpleegkundigen en zorgkundigen, de verbanden tussen de intentie om de job en/of het beroep van verpleegkundige te verlaten en een aantal moeilijkheden zoals geweld, de onmogelijkheid om bepaalde soorten zorg uit te voeren, of het conflict tussen werk en gezin in overwegend vrouwelijke sectoren. Voor een breder begrip van het probleem, benaderen we het vanuit de notie care. Het tekort aan verpleegkundigen maakt deel uit van het lijden van veel care-beroepen. Ligt aan de basis van deze crisis niet een diepere crisis van ons onvermogen om, in een zeer individualistisch systeem, het 'zorgen voor anderen' te waarderen? Alsof de mythes van succes en onafhankelijkheid onze fundamentele menselijke kwetsbaarheden wat te veel overschaduwd hebben? De studieresultaten tonen aan dat de kerntaak van het verpleegkundig beroep wordt belemmerd (gebrek aan tijd, aanwezigheid, menselijke ondersteuning), wat bijdraagt tot de leegloop van een beroep dat precies met hart en ziel uitgeoefend wordt.
Goede praktijken uit het buitenland voor het opwaarderen van zorgberoepen
Een casestudy van vier Europese landen
De studie is een aanvulling op het onderzoek naar de oorzaken en gevolgen van het tekort aan verpleegkundigen en zorgassistenten in België, waarbij de verschillende gezondheidszorgmodellen en oplossingen worden vergeleken in vier landen: Frankrijk, Spanje, Nederland en Denemarken. Het tekort treft de hele EU en wordt door de Wereldgezondheidsorganisatie beschouwd als een 'tikkende tijdbom' die een gezondheidsramp zou kunnen veroorzaken. Het meest zorgwekkende probleem is de lage vervangingsratio van een vergrijzende populatie van zorgpersoneel, en dit terwijl de zorgnoden toenemen. De jongere generatie lijkt niet te willen beginnen aan een loopbaan die wordt gekenmerkt door professionele burn-out, moeilijke werkuren, een onaantrekkelijk loon en een gebrek aan zingeving in het licht van de moeilijkheden van de 'zorgverlening', die nochtans centraal staat in deze beroepen.
De moeilijkheden die het Europese zorgpersoneel ondervindt na COVID-19 leggen meerdere structurele problemen bloot, die soms specifiek zijn voor bepaalde landen of subregio's, en soms grensoverschrijdend zijn. Overal worden initiatieven genomen in een poging om het tekort aan zorgpersoneel tegen te gaan. Om de context van dit tekort, de problemen die spelen en de mogelijke oplossingen in Europa in kaart te brengen, hanteert dit onderzoek een verkennende kwalitatieve benadering op basis van een uitgebreide literatuurstudie, waaronder wetenschappelijke en professionele teksten, rapporten van verschillende organisaties en documenten van de Europese Unie (EU), evaluaties, persberichten, mededelingen van vakbonden, enz.
De tekst belicht eerst de specifieke kenmerken van de Europese gezondheidszorg en de systemen in elk van de vier landen. Vervolgens worden de profielen van zorgprofessionals en de opleidingen beschreven, waarbij hun sterke punten en de moeilijkheden waarmee ze te maken hebben van nabij worden bekeken. Tot slot worden de grote lijnen van de voorstellen die zinvol lijken uiteengezet, met het oog op het verbeteren van de situatie in het licht van het risico voor de volksgezondheid van een waarschijnlijke verdere toename van het tekort aan zorgpersoneel.
Publicatiedatum: 2024
