Wat is digitaal seksueel geweld?
Digitaal seksueel geweld is een vorm van seksueel geweld waarbij technologie een belangrijke rol speelt. Het verwijst naar elke seksuele handeling die online plaatsvindt en/of via het gebruik van technologische toepassingen zoals smartphones, apps of artificiële intelligentie, en waarbij niet alle betrokken personen volledig instemmen met deze seksuele handeling.
Er zijn heel wat verschillende vormen van digitaal seksueel geweld. Het kan bijvoorbeeld gaan om:
- naaktbeelden die zonder toestemming online worden geplaatst
- het gedwongen worden om naaktbeelden te maken en door te sturen
- het ongewenst toegestuurd krijgen van seksueel getinte beelden (waaronder zogenaamde dickpics)
Ze vormen allemaal een inbreuk op iemands seksuele integriteit. Ook al zijn seksistische opmerkingen helemaal niet oké en kunnen ze ook online voorkomen; ze vallen niet onder de noemer van digitaal seksueel geweld. Bij digitaal seksueel geweld is er namelijk sprake van een inbreuk op iemands seksuele integriteit.
Toestemming is een fundamenteel aspect van iedere seksuele communicatie of elk seksueel contact, ook als dat zich online afspeelt. In de huidige digitale wereld, maakt het deel uit van de hedendaagse seksualiteitsbeleving om seksueel getinte berichten of foto’s naar elkaar te sturen of om online te daten. Niets mis mee dus, zolang alle betrokkenen hier vrijwillig en vrij van druk of dwang mee instemmen. En ook daarmee blijven instemmen, want een eerder gegeven toestemming kan op ieder moment terug worden ingetrokken.
Gevolgen en impact
Gezien er bij digitaal seksueel geweld niet noodzakelijk fysiek contact is tussen pleger en slachtoffer, veronderstellen sommigen foutief dat de impact ervan minimaal is. Niets is minder waar. Digitaal seksueel geweld heeft wel degelijk een grote impact op het leven van slachtoffers. Door de digitalisering van de samenleving dringt die impact ook door in de verschillende aspecten van hun leven, zowel op persoonlijk als professioneel vlak. Zo geven slachtoffers aan allerlei vormen van mentale stress te ervaren. Sommigen vrezen voor de reacties van hun familie, vrienden of collega’s. Ze durven niet praten over wat ze hebben meegemaakt en zoeken daarom geen hulp. Er zijn zelfs slachtoffers die veranderen van job of naam, die verhuizen of die zich helemaal terugtrekken uit de digitale wereld.
De vele mogelijkheden die technologie biedt, de verscheidenheid aan communicatiekanalen, de anonimiteit, de snelheid waarmee informatie zich online verspreidt en het gebrek aan controle, dragen bij tot de ingrijpende impact van digitaal seksueel geweld. Eenmaal bijvoorbeeld een seksueel getinte foto zonder toestemming online wordt gedeeld, kan de foto snel verder worden verspreid door verschillende personen, zowel bekenden als onbekenden. Voor slachtoffers brengt dit heel wat onzekerheid met zich mee. Voor diegenen die niet goed weten bij welke organisaties ze terechtkunnen voor informatie en hulp, is het bovendien niet gemakkelijk om dergelijke foto’s te laten verwijderen. Weet dat je er niet alleen voor staat; het Instituut kan je helpen.
Link met andere geweldsvormen
Digitaal seksueel geweld staat niet altijd op zichzelf. Het kan sterk samenhangen met andere vormen van geweld zoals offline vormen van seksueel geweld, partnergeweld en eergerelateerd geweld. In sommige gevallen gaat digitaal seksueel geweld samen met andere vormen van geweld, terwijl het in andere gevallen kan leiden tot een andere geweldsvorm of er een verlengstuk van is.
In het geval van partnergeweld kan digitaal seksueel geweld een vorm van controle en macht zijn die wordt uitgeoefend. Het kan bijvoorbeeld worden gebruikt om een (ex-)partner te vernederen of te isoleren van hun sociaal netwerk. Daarnaast kunnen seksueel getinte beelden of opnames, al dan niet met toestemming gemaakt of verkregen, ook gebruikt worden als chantagemiddel om bijvoorbeeld de relatie in stand te houden of om te voorkomen dat een aangifte wordt gedaan bij de politie.
Digitaal seksueel geweld kan ook gelinkt zijn aan eergerelateerd geweld. Het sturen van seksueel getinte foto’s of beelden zou in bepaalde gemeenschappen kunnen gezien worden als een inbreuk op de seksuele en familiale eer. Er bestaan zelfs heuse ‘expose-groepen’ waar (seksueel getinte) foto’s en privégegevens van veelal meisjes in worden gepost die zich ‘oneervol’ zouden gedragen hebben.
Ook offline vormen van seksueel geweld kunnen samengaan met digitaal seksueel geweld. Zo wordt een verkrachting of aantasting van de seksuele integriteit soms gefilmd. Soms worden deze beelden gebruikt als chantagemiddel om het slachtoffer ervan te weerhouden aangifte te doen bij de politie.
Rol van het Instituut
In navolging van een aanbeveling die het Instituut schreef over het verspreiden van seksueel getinte beelden zonder toestemming, kreeg het Instituut er in 2020 een nieuwe bevoegdheid bij. Daardoor kunnen niet alleen slachtoffers van genderdiscriminatie, maar ook slachtoffers van digitaal seksueel geweld bij het Instituut terecht. Het Instituut informeert je over jouw rechten en actiemogelijkheden, geeft (juridisch) advies en biedt ondersteuning bij het verwijderen van beelden. Ook getuigen en steunfiguren kunnen bij het Instituut terecht voor informatie over hun rechten en voor juridisch advies. Het Instituut heeft daarbij aandacht voor jouw hulpvraag. Iedere vraag, melding of klacht wordt vertrouwelijk behandeld. Bovendien zullen er nooit stappen ondernomen worden zonder jouw voorafgaande toestemming. Neem contact op met het Instituut als je slachtoffer bent van digitaal seksueel geweld.
Ben je minderjarig? Neem dan een kijkje bij Child Focus voor meer informatie over digitaal seksueel geweld gericht op kinderen en jongeren.