Beschermde criteria
De lijst van de beschermde kenmerken werd de afgelopen jaren verschillende keren aangepast, maar op dit moment bevat de Genderwet in totaal 11 beschermde criteria: geslacht, zwangerschap, medisch begeleide voortplanting, bevalling, geven van borstvoeding, moederschap, gezinsverantwoordelijkheden, genderexpressie, genderidentiteit, seksekenmerken en medische of sociale transitie. Voor geen enkel van deze criteria bestaat een wettelijke definitie, maar op deze pagina kan je wat uitleg vinden over wat deze kenmerken betekenen.
Geslacht
De oorsprong van de beschermde criteria is gelegen in de gelijkheid tussen vrouwen en mannen en het criterium geslacht vormt hierbij de basis. Dit betekent dat geslacht als beschermd criterium duidt op het onderscheid vrouw-man.
Bijvoorbeeld: de uitbater van een grote keten van slagerijen weigert mannen aan te werven als verkopersmedewerker omdat zij minder verkopen dan (jonge) vrouwen.
Medisch begeleide voortplanting
Hieronder wordt begrepen de uitvoering, overeenkomstig een geheel van nadere regels en voorwaarden voor de toepassing van nieuwe medische technieken van begeleide voortplanting in het kader van een fertiliteitstraject. Dit kan een traject van kunstmatige inseminatie of ivf zijn.
Bijvoorbeeld: een vrouw geeft vlak na haar aanwerving mee dat ze midden in een ivf-traject zit en om die reden soms afwezig zal zijn, ze wordt na deze mededeling ontslagen.
Zwangerschap - Bevalling
Deze criteria worden voor in een adem met elkaar genoemd aangezien die allen gelinkt zijn. Ook moederschap hoort hierbij, maar dit criterium wordt apart besproken.
De criteria zwangerschap- bevalling brengen met zich mee dat een persoon niet mag benadeeld worden omdat die zwanger is (bijvoorbeeld een zwangere sollicitant mag niet geweigerd worden omwille van de zwangerschap) of omdat die (binnenkort) zal bevallen en afwezig zal zijn omwille van de moederschapsrust (bijvoorbeeld een werknemer komt niet in aanmerking voor een promotie omdat ze 15 weken moederschapsrust opneemt).
Geven van borstvoeding
Dit criterium spreekt voor zich, namelijk mensen die borstvoeding (willen) geven mogen niet benadeeld worden.
Bijvoorbeeld: mensen moeten de mogelijkheid hebben om in een restaurant borstvoeding te kunnen geven.
Moederschap
Volgens rechtspraak van het Hof van Cassatie uit 2022 moet moederschap als beschermd criterium heel beperkt worden geïnterpreteerd en dat moederschap enkel slaat op de periode onmiddellijk na de bevalling waarin “de biologische gesteldheid van de vrouw en de bijzondere relatie met het kind wordt beschermd”. Dit betekent met andere woorden dat een persoon die niet wordt aangeworven omwille van het feit dat ze moeder is van twee kleuters zich niet op dit criterium kan beroepen (maar wel op het criterium gezinsverantwoordelijkheden). Een moeder die kort na afloop van haar moederschapsrust wordt ontslagen, kan zich wel op dit criterium beroepen.
Gezinsverantwoordelijkheden
De situatie die zich voordoet wanneer personen verantwoordelijk zijn voor kinderen ten laste of die hen gedomicilieerd zijn, of familieleden die hulp of bijstand nodig hebben vanwege hun kwetsbaarheid of omwille van een situatie van afhankelijkheid.
Bijvoorbeeld: een vader vraagt ouderschapsverlof aan om op woensdag voor zijn kinderen te kunnen zorgen. Zijn werkgever verwijt hem zijn functie en bijbehorende verantwoordelijkheid niet ernstig te nemen en neemt zijn promotie af. Je vindt meer uitleg over dit criterium op de aparte pagina over gezinsverantwoordelijkheden.
Genderidentiteit
Dit criterium slaat op de persoonlijke ervaring van het eigen gender, die al dan niet kan overeenkomen met het gender of geslacht dat bij de geboorte werd toegewezen.
Bijvoorbeeld wanneer iemand aangeeft zich vrouw te voelen niettegenstaande dit niet aansluit bij het geslacht dat bij de geboorte werd aangewezen, dan mag deze persoon niet om die reden benadeeld worden.
Genderexpressie
Met dit criterium wordt bedoeld de manier waarop mensen hun genderidentiteit vormgeven (kleding, taalgebruik, gedrag, enz.) en hoe dit door anderen wordt waargenomen.
Bijvoorbeeld: een sollicitant wordt niet aangeworven omwille van diens volgens de werkgever “vrouwelijke kledingstijl die niet past bij het zwaar fysiek beroep van stockbeheerder”.
Seksekenmerken
Dit zijn de kenmerken die samenhangen met het biologisch geslacht, zoals inwendige en uitwendige geslachtsorganen, chromosomen etc. Bekijk de geanimeerde video waarin de begrippen intersekse en seksekenmerken worden uitgelegd.
Bijvoorbeeld: men mag niemand discrimineren omdat die bepaalde inwendige geslachtsorganen niet heeft.
Medische of sociale transitie
Dit criterium gaat over het proces waarbij trans personen de genderexpressie, het lichaam en/of de officiële documenten in overeenstemming brengen met de beleefde genderidentiteit. Het gaat hier dus over verschillende aspecten en vormen van een transitie. Ook personen die niet kiezen voor een medische transitie worden door dit criterium beschermd.
Elke vorm van discriminatie op grond van een of meerdere van deze criteria is bij wet verboden. Als je dit verbod overtreedt, dan loop je het risico op een schadevergoeding of, in sommige gevallen, een strafrechtelijke sanctie.
Bovendien bevat de Genderwet sinds juli 2023 twee speciale situaties van discriminatie die zich kunnen voordoen, namelijk:
- Discriminatie door associatie:
Dit verwijst naar een situatie waarin een persoon wordt gediscrimineerd wegens zijn nauwe verwantschap met een individu dat een beschermd criterium bezit. Dit betekent bijvoorbeeld dat als je wordt ontslagen omwille van de genderexpressie van jouw partner, dit eveneens een discriminatie op grond van genderexpressie is. - Discriminatie op grond van een vermeend kenmerk:
Dit is de situatie waarin een persoon wordt gediscrimineerd omdat er wordt verondersteld dat zij/hij/die een beschermd kenmerk heeft/hebben, terwijl dit in realiteit niet het geval is. Dit betekent dat bijvoorbeeld wanneer een werkgever je niet aanwerft omdat die vermoedt dat je zwanger bent, ook al ben je het niet, dit ook een directe discriminatie op grond van zwangerschap inhoudt.
Andere beschermde kenmerken
De 11 hierboven aangehaalde persoonlijke kenmerken zijn niet de enige die op federaal niveau worden beschermd tegen discriminatie. Naast de Genderwet zijn er nog twee federale antidiscriminatiewetten, namelijk de antiracismewet en de antidiscriminatiewet.
Deze beide wetten bevatten eveneens verschillende discriminatiecriteria, namelijk: nationaliteit, nationale of etnische afstamming, zogenaamd ras, huidskleur en afkomst (Joodse oorsprong), leeftijd, seksuele oriëntatie, burgerlijke staat, geboorte, vermogen, geloof of levensbeschouwing, politieke overtuiging, syndicale overtuiging, taal, gezondheidstoestand, een handicap, een fysieke of genetische eigenschap en sociale afkomst of toestand. Als je denkt benadeeld te zijn op een van de criteria die beschermd worden door de antiracismewet en/of de antidiscriminatiewet, dan kan je contact opnemen met Unia aangezien zij bevoegd zijn om deze meldingen te behandelen.
Lees meer over de bevoegdheden en werking op Unia.be. Je kan bovendien via een online meldingsformulier of via het gratis telefoonnummer 0800 12 800 (druk vervolgens 2) melding bij hen doen.