Gender mainstreaming

Volgens de Group of Specialists on Mainstreaming (EG-S-MS) van de Raad van Europa bestaat gender mainstreaming uit: "het (re)organiseren, verbeteren, ontwikkelen en evalueren van beleidsprocessen op zo'n manier dat het perspectief van gendergelijkheid wordt geïntegreerd in alle beleidsdomeinen en op alle beleidsniveaus door de actoren die normaal dat beleid maken”.

Gender mainstreaming, of de geïntegreerde aanpak van de genderdimensie, is dus een strategie die de gelijkheid tussen vrouwen en mannen in de samenleving wil versterken door de genderdimensie een plaats te geven in de inhoud van het overheidsbeleid.

Een beleid dat rekening houdt met de genderdimensie is een beleid waarbij, tijdens het opstellen ervan, een vergelijkende analyse werd gemaakt van de situatie van vrouwen en mannen, eventuele ongelijkheden tussen mannen en vrouwen in kaart werden gebracht en getracht werd om deze te beperken of weg te werken.

We spreken van ongelijkheid tussen mannen en vrouwen wanneer de toegang van vrouwen of mannen tot bestaansmiddelen (werk, inkomsten, gezondheid, verantwoordelijkheden, mobiliteit, veiligheid, sociale bescherming, justitie, onderwijs, energie, digitale technologieën, …) is gelimiteerd.

Gender mainstreaming is een transversale aanpak, dit wil zeggen; een aanpak die betrekking heeft op alle politieke domeinen (zoals tewerkstelling, sociale zaken, financiën, gezondheid, mobiliteit, justitie, ...).

Gender mainstreaming is een structurele aanpak die van toepassing is op alle fases van de 'politieke cyclus' (voorbereiding, besluitvorming, toepassing en evaluatie). Gender mainstreaming heeft dus betrekking op alle actoren die betrokken zijn bij de definitie, toepassing en evaluatie van het beleid. Het zou voor elke ambtenaar die een rol speelt in de diverse fases van een politieke cyclus een reflex, een automatisme, moeten worden om eerst na te gaan welke andere impact een politieke maatregel zou kunnen hebben op vrouwen en mannen.

Gender mainstreaming is een preventieve aanpak omdat die tot doel heeft te vermijden dat de overheid een beleid invoert dat ongelijkheden tussen vrouwen en mannen creëert of versterkt, of, beter nog, deze vermindert en wegwerkt.

Het Instituut helpt de federale regering en hun administraties bij het integreren van de genderdimensie in de inhoud van het federale overheidsbeleid.

Wat zijn de voordelen van gender mainstreaming?

Systematisch rekening houden met de genderdimensie bij het uitwerken en toepassen van een beleid kadert bovendien in het principe van goed bestuur dat inhoudt dat de openbare aangelegenheden zo transparant mogelijk en volledig objectief beheerd worden.

Gender mainstreaming is namelijk grotendeels gebaseerd op de ontwikkeling van de evaluatiecapaciteiten van de overheid, zowel ten opzichte van de situaties waartegen zij wil optreden (analysecapaciteit) als het beleid dat zij wil toepassen (evaluatie ex ante) of heeft toegepast (evaluatie ex post). Door de bevolking niet langer te beschouwen als een homogene groep waarop het beleid op een eenvormige manier wordt toegepast en door beter rekening te houden met de behoeften en verwachtingen van de burgers, draagt gender mainstreaming bij tot een effectiever en efficiënter beleid.

Door gender mainstreaming toe te passen, zullen de kwaliteit, de efficiëntie, de coherentie en de transparantie van het overheidsbeleid dus verbeteren.

De tweede video legt uit wat er verstaan wordt onder de integratie van de genderdimensie in het overheidsbeleid (gender mainstreaming) en toont aan hoe dit verschilt van de andere methodes die de gelijkheid van vrouwen en mannen in de samenleving willen versterken (de strijd tegen discriminatie en het specifieke gelijkekansenbeleid). De video geeft ook een voorbeeld van de concrete toepassing van gender mainstreaming tijdens de legislatuur 2014-2019.

Wat is gender mainstreaming of de geïntegreerde aanpak van de genderdimensie?

Volgens de raad van Europa: "Gender mainstreaming bestaat uit het (re)organiseren, verbeteren, ontwikkelen en evalueren van beleidsprocessen op zo'n manier dat het perspectief van gendergelijkheid wordt geïntegreerd in alle beleidsdomeinen en op alle beleidsniveaus door de actoren die normaal dat beleid maken".
Wat is het doel van gender mainstreaming?

Gender mainstreaming is een strategie die de gelijkheid van vrouwen en mannen in de maatschappij wil versterken. Hoe? Door de genderdimensie te integreren in de inhoud van het overheidsbeleid om zo te vermijden dat deze de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen produceert of versterkt, of nog beter, om ervoor te zorgen dat deze ongelijkheden verminderen of weggenomen worden.
Wat houdt de doelstelling van gelijkheid tussen mannen en vrouwen in?

Volgens de Europese Commissie verstaat men onder de gelijkheid van vrouwen en mannen het feit dat: "alle mensen vrij zijn hun persoonlijke vaardigheden te ontwikkelen en keuzes te maken zonder beperkt te zijn door strikte genderrollen en dat de respectieve gedragingen, wensen en noden van vrouwen en mannen op gelijke wijze gewaardeerd en aangemoedigd worden".
Wat is een ongelijkheid tussen vrouwen en mannen?

Er wordt van een ongelijkheid tussen vrouwen en mannen gesproken wanneer vrouwen en mannen zich in verschillende situaties bevinden en dat deze verschillen gevolgen hebben op hun toegang tot bestaansmiddelen (werk, inkomen, gezondheid, verantwoordelijkheden, mobiliteit, veiligheid, sociale bescherming, justitie, opleiding, energie, digitale technologieën, ...).
Wat is het verschil tussen gender mainstreaming, het specifiek gelijkekansenbeleid en de strijd tegen discriminatie?

De strijd tegen discriminatie gebaseerd op geslacht wil een verbod of wegwerking van elke juridische maatregel die een verschillende behandeling van vrouwen en mannen inhoudt en die ongelijkheden tussen vrouwen en mannen kan doen ontstaan of in de hand werken.
Het gelijkekansenbeleid wil de in specifieke beleidsdomeinen vastgestelde ongelijkheden doen verdwijnen door middel van specifieke maatregelen (bijvoorbeeld quota op kieslijsten).
Gender mainstreaming wil vermijden dat het overheidsbeleid ongelijkheden tussen mannen en vrouwen doet ontstaan of in de hand werkt, of beter nog: om ongelijkheden te verminderen of weg te werken. Dit is een continu en transversaal proces waarbij voor elke politieke maatregel wordt bekeken wat de ex ante en ex post impact is op de respectieve situatie van vrouwen en mannen.
Deze drie benaderingen, die elk de gelijkheid van vrouwen en mannen willen versterken, zijn complementair.
Welke elementen zijn essentieel voor de toepassing van gender mainstreaming?

Voor de toepassing van gender mainstreaming is eerst en vooral een sterke politieke impuls nodig die duidelijk de te verwezenlijken doelstellingen op het vlak van gelijkheid tussen mannen en vrouwen kan vastleggen.
Dit vraagt ook om het engagement van de administratieve verantwoordelijken op het hoogste niveau.
De uitvoering van gender mainstreaming vraagt ook om instrumenten (naar geslacht opgesplitste statistieken, genderindicatoren, handleidingen, …) en coördinatiestructuren en werkprocedures tussen en binnen departementen. Tot slot is het ook essentieel om de expertise rond gender van de betrokken actoren bij de vormgeving van het overheidsbeleid te ontwikkelen met het oog op de concrete toepassing van de aanpak.
Wat zijn de voordelen van gender mainstreaming?

Gender mainstreaming draagt bij tot de verbetering van de kwaliteit van het beleid, want het vereist een grondige kennis van de situaties en doelgroepen.
Waarom moet gender mainstreaming toegepast worden op Belgisch federaal niveau?

Op 12 januari 2007 heeft België een ambitieuze wet goedgekeurd om de genderdimensie te integreren in de Belgische federale overheid. Gender mainstreaming is dus niet langer een vrijblijvend engagement, maar een wettelijke verplichting die opgelegd wordt aan alle federale beleidsorganismes.
Wat is de “interdepartementale coördinatiegroep”, voorzien door de wet van 12 januari 2007?

Een interdepartementale coördinatiegroep samengesteld uit leden van de beleidscellen en leden van de federale administraties is belast met de toepassing van de wet. De groep heeft een coördinerende functie en wisselt goede praktijken uit en speelt daarnaast een centrale rol bij het opstellen van de 'tussentijdse' verslagen en de verslagen 'op het einde van de legislatuur', voorzien door de wet.
Wat wordt er bedoeld met “naar geslacht opgesplitste statistieken” en “genderindicatoren”?

Naar geslacht opgesplitste statistieken zijn statistieken die apart gegevens weergeven over vrouwen, mannen of andere.
Een genderindicator is een cijfer om één of meerdere verschillen tussen de respectieve situatie van mannen, vrouwen of andere te kunnen meten.
Wat is de “gendertest”?

De zogenaamde gendertest, voorzien in de wet van 12 januari 2007, is een evaluatieverslag van de impact van elk voorstel van wettelijke of reglementaire akte op de respectieve situatie van vrouwen en mannen (ex ante evaluatie). Deze test heeft dus als doelstelling de impact te evalueren van de voorstellen van wettelijke of reglementaire aktes op de respectieve situatie van vrouwen en mannen en een “genderreflex” (het systematisch rekening houden met de genderdimensie) te ontwikkelen bij personen die deel uitmaken van de definiëring van de reglementeringen.
Wat is gender budgeting?

Gender budgeting is de analyse vanuit genderperspectief van alle vormen van overheidsuitgaven en -inkomsten en geeft een overzicht van de directe en indirecte gevolgen van beleid op de respectieve situatie van vrouwen en mannen.
Wat is de “gendernota”?

De wet van 12 januari 2007 legt de verplichting op om een gendernota op te stellen voor elk ontwerp van algemene uitgavenbegroting. Concreet bestaat de nota uit de vermelding van de kredieten bestemd voor specifieke acties die erop gericht zijn de gelijkheid tussen vrouwen en mannen te bevorderen. Deze verplichting geldt voor alle departementen, overheidsdiensten met afzonderlijk beheer, overheidsbedrijven en instellingen van openbaar nut.

Waar ben je naar op zoek?

Gender mainstreaming