Wat is dwingende controle?

De wet #StopFeminicide definieert dwingende controle als een reeks voortdurende of herhaalde dwingende of controlerende gedragingen, die psychische schade veroorzaken. Met andere woorden, het is een patroon van gedrag gericht op het controleren van een partner, terwijl diegene van zijn of haar middelen en vrijheid wordt beroofd. Dit uit zich in subtiele en herhaalde strategieën die controle en/of dwang kunnen inhouden.

Dwang en controle volgens de wet #StopFeminicide

Dwingend gedrag is "een handeling of een reeks handelingen van agressie, bedreiging, vernedering en intimidatie of andere mishandeling die worden gebruikt om het slachtoffer te kwetsen, te straffen of bang te maken".

Controlerend gedrag verwijst naar "een geheel van handelingen die erop gericht zijn personen ondergeschikt en/of afhankelijk te maken door hen te isoleren van steunbronnen, hun middelen en capaciteiten uit te buiten voor persoonlijke doeleinden, hen de middelen te ontnemen die nodig zijn voor hun onafhankelijkheid, weerstand en ontsnapping, of door hun dagelijks gedrag te reguleren".

Voorbeelden van dwang- en controlestrategieën:

De partner isoleren en verbieden om contact te hebben met naasten;
De partner voortdurend bekritiseren;
Het dagelijks leven micro-managen;
Bedreigen;
De relatie met de kinderen controleren;
Controle uitoefenen en angst creëren door stemmingswisselingen (woede, chantage, etc.);
Arbitraire regels opleggen en eisen dat de partner voortdurend beschikbaar is;
Sociale media controleren en tracking-apps installeren;
De partner vernederen of lastigvallen;
Seks afdwingen en/of buitensporige jaloezie tonen;
De controle overnemen van de financiën en essentiële middelen (medicatie, voedsel, verwarming, telefoon, vervoer, etc.);
Het uiterlijk en eetgedrag controleren.

Na de scheiding kan dwingende controle doorgaan, dus strategieën kunnen veranderen en zich aanpassen aan deze nieuwe context. Ze kunnen bijvoorbeeld bestaan uit:

Economische druk uitoefenen, bijvoorbeeld door geen alimentatie te betalen, geld van gezamenlijke rekeningen op te nemen of schulden te blijven maken namens hun ex-partner;
Bezoek- of omgangsrechten met de kinderen gebruiken om controle te behouden;
Juridische procedures misbruiken om het slachtoffer uit te putten of te intimideren;
De opvoedingsvaardigheden van de getroffen ouder ondermijnen.

Verhalen van mensen die dwingende controle door een (ex-)partner hebben ervaren:

Dwingende controle en het verband met feminicide

Dwingende controle is een belangrijke indicator van het risico op ernstig of zelfs dodelijk geweld, vooral op kritieke momenten zoals een poging tot scheiding of een recente relatiebreuk. In deze situaties kan de geweldpleger het gevoel hebben de controle te verliezen, waardoor hij of zij overgaat van een intentie van "controle" naar een intentie van "vernietiging".

Onderzoek naar intieme dodingen toont aan dat er in veel gevallen sprake was van dwingende controle tussen (ex-)partners, zelfs als er geen sprake was van fysiek geweld. Hieruit blijkt dat vroegtijdige opsporing van dit soort gedrag een cruciale rol zou kunnen spelen bij het voorkomen van intieme dodingen en feminicides.

De gevolgen van dwingende controle

Dwingende controle kan ingrijpende gevolgen hebben voor zowel de partner die het slachtoffer is als voor de kinderen die eraan worden blootgesteld of rechtstreeks het doelwit zijn. Deze vorm van geweld kan zorgen voor:

Psychologische en emotionele schade, zoals angst, depressie of verlies van eigenwaarde.
Een economische impact, met een verlies aan financiële autonomie en moeilijkheden om opnieuw een onafhankelijk leven op te bouwen.
Sociale effecten, zoals isolement en verlies van contact met familie en vrienden.

Kinderen, zelfs als ze niet direct het doelwit zijn, lijden ook onder de gevolgen van dit klimaat van controle en angst, wat hun welzijn en ontwikkeling op lange termijn kan beïnvloeden.

Bekijk de onderstaande video's voor meer informatie.

Hulpmiddelen voor het opsporen van dwingende controle

Ben jij een professional en wil jij meer inzicht krijgen in dwingende controle en manieren om dit te herkennen? Ontdek onze speciale hulpmiddelen.

Het Instituut heeft twee praktische gidsen ontwikkeld, speciaal voor de politie, eerstelijnswerkers en klinisch psychologen.

Deze hulpmiddelen zijn gericht op:

Het begrip van dit complexe fenomeen te verbeteren,
Interventies bij slachtoffers te versterken,
Alarmsignalen effectief te herkennen.

Er zijn ook video's beschikbaar ter ondersteuning van deze gidsen. Hierin wordt uitgelegd hoe jij de hulpmiddelen kan gebruiken en alarmsignalen kan beoordelen.